ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸ್ಫೋಟದ ಭೀತಿಯಿಂದ ಭಾರತ ಮುಕ್ತ; 2080ಕ್ಕೆ ಕಾದಿದೆ ಮಹತ್ವದ ತಿರುವು

ದಶಕಗಳಿಂದ "ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಸ್ಫೋಟ" ಎಂಬ ಆತಂಕಕಾರಿ ಪದವನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಲೇ ಬೆಳೆದ ಭಾರತಕ್ಕೆ, ಈಗ ಒಂದು ಅಚ್ಚರಿಯ ಮತ್ತು ನೆಮ್ಮದಿಯ ಸುದ್ದಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರ ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿ ಹೊತ್ತಿದ್ದರೂ, ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಗ್ರಾಫ್ ಈಗ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಕೆಳಮುಖವಾಗುವ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ 'ಇಂಡಿಯನ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಫಾರ್ ದಿ ಸ್ಟಡಿ ಆಫ್ ಪಾಪ್ಯುಲೇಷನ್' (IASP) ವರದಿಯು ಭಾರತದ ಭವಿಷ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬದಲಿಸುವಂತಹ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದೆ.

ಮ್ಯಾಜಿಕ್ ನಂಬರ್ '2.1' ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಕುಸಿತ

ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ 'ರಿಪ್ಲೇಸ್‌ಮೆಂಟ್ ಲೆವೆಲ್' (Replacement Level) ಎಂಬುದು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಸರಳವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರಲು ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಸರಾಸರಿ 2.1 ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ದರ (TFR) ಈಗ 1.9ಕ್ಕೆ ಕುಸಿದಿದೆ. 2000ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ 3.5ರಷ್ಟಿದ್ದ ಈ ದರ, ಕೇವಲ ಎರಡು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟೊಂದು ವೇಗವಾಗಿ ಕುಸಿದಿರುವುದು ಜನಸಂಖ್ಯಾ ತಜ್ಞರನ್ನೇ ಹುಬ್ಬೇರಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ. ಇದರರ್ಥ, ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇನ್ನುಮುಂದೆ ಸ್ಫೋಟಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಅದು ಸ್ಥಿರತೆಯತ್ತ ಸಾಗುತ್ತಿದೆ.

2080ರ ವೇಳೆಗೆ ಏನಾಗಲಿದೆ?

ಪ್ರಸ್ತುತ ಜನನ ಪ್ರಮಾಣದ ಕುಸಿತದ ವೇಗವನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, 2080ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 180 ರಿಂದ 190 ಕೋಟಿಗೆ (1.8-1.9 ಬಿಲಿಯನ್) ತಲುಪಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟ ಮುಟ್ಟಲಿದೆ. ಆ ನಂತರ ಅದು ಏರಿಕೆಯಾಗುವ ಬದಲು ಸ್ಥಿರಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಇಳಿಕೆಯಾಗಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಷ್ಟೇ ಆದರೂ ಭಾರತದ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 200 ಕೋಟಿಯ ಗಡಿ ದಾಟುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಈ ವರದಿಯ ಸಾರಾಂಶ. ಇದು ದೇಶದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಮೇಲಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒಂದು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗಿದೆ.

ಮಕ್ಕಳೇಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ?

ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಇಳಿಕೆಗೆ ಕೇವಲ ಸರ್ಕಾರಿ ನೀತಿಗಳಷ್ಟೇ ಕಾರಣವಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿವೆ. ಐಎಎಸ್‌ಪಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಅನಿಲ್ ಚಂದ್ರನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, "ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗರ್ಭನಿರೋಧಕ" ಎಂಬ ಮಾತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಾಬೀತಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಟ್ಟ ಸುಧಾರಿಸಿರುವುದು ಇದಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡ ಕಾರಣ. ವಿದ್ಯಾವಂತ ಮಹಿಳೆಯರು ವಿವಾಹವನ್ನು ತಡವಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಅವರ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯ ಆಯ್ಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಅನಕ್ಷರಸ್ಥ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಒಬ್ಬ ಮಹಿಳೆ ಸರಾಸರಿ 3 ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರೆ, ವಿದ್ಯಾವಂತ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಮಾಣ 1.5 ರಿಂದ 1.8ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಗರ್ಭನಿರೋಧಕಗಳ ಸುಲಭ ಲಭ್ಯತೆಯೂ ಜನನ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ.

ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅಚ್ಚರಿ

ಜನಸಂಖ್ಯಾ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯವು 1989ರಲ್ಲೇ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸ್ಥಿರೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈಗ ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿರುವುದು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಅಲ್ಲಿನ ಫಲವತ್ತತೆ ದರ ಈಗ ಕೇವಲ 1.3ಕ್ಕೆ ಕುಸಿದಿದೆ! ಇದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಮ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡು ಹಾಗೂ ದೆಹಲಿಗಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಎಂಬುದು ವಿಶೇಷ. ಇದು ಪ್ರಾದೇಶಿಕವಾಗಿ ಜನಸಂಖ್ಯಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿನ ಅಸಮತೋಲನವನ್ನೂ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಮುಂದಿನ ಸವಾಲು: 'ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಿರುವ' ಭಾರತ

ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಕಡಿಮೆ ಆಗುವುದು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಒಳ್ಳೆಯದೇ ಆದರೂ, ನಾಣ್ಯಕ್ಕೆ ಇನ್ನೊಂದು ಮುಖವಿದೆ. ಜನನ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ, ಆದರೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೌಲಭ್ಯ ಸುಧಾರಣೆಯಿಂದ ಮನುಷ್ಯರ ಜೀವಿತಾವಧಿ (Life Expectancy) ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯುವಕರ ಸಂಖ್ಯೆಗಿಂತ 60 ವರ್ಷ ದಾಟಿದ ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಲಿದೆ.

ಈಗಾಗಲೇ ಯುವಕರು ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ನಗರಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ವಿದೇಶಗಳಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವ ಹಿರಿಯರನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವವರು ಯಾರು ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಈಗಲೇ ಕಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದೆ. "ವೃದ್ಧಾಶ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರ ಡೇ-ಕೇರ್ ಸೆಂಟರ್‌ಗಳ ಅಗತ್ಯ ಮುಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಲಿದೆ," ಎಂಬ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನೂ ಈ ವರದಿ ನೀಡಿದೆ. ಭಾರತವು 'ಡೆಮೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಡಿವಿಡೆಂಡ್' (ಯುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಲಾಭ) ಪಡೆಯುವ ಹಂತದಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ವಯಸ್ಸಾದವರ ಆರೈಕೆಯತ್ತ ಗಮನ ಹರಿಸಬೇಕಾದ ಕಾಲಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸರಿಯುತ್ತಿದೆ.